طرح نهضت ملی مسکن با چالش‌های مهمی دست و پنجه نرم می‌کند. جدای از بحث تامین زمین برای ساخت واحد‌ها مهمترین بحث مدیریت بهای ساخته شده هر واحد است. منابع بانکی در حال حاضر برای تامین مالی این طرح کفاف نمی‌دهد و احتمالا در آینده نیز بدتر خواهد شد. عدم همراهی شبکه بانکی با طرح ملی مسکن نتیجه‌ای جز شکست قطعی طرح نخواهد داشت و افزایش بهای تمام شده و به تبع آن افزایش میزان آورده متقاضیان فشار مضاعفی را بر دوش آن‌ها وارد خواهد کرد. حال با توجه به این شرایط باید دید دولت چه راهکاری را برای عبور از چالش‌های پیش‌رو خواهد داشت. آیا منابع را به بانک‌ها تزریق خواهد کرد؟ یا اینکه عطای کار را به لقایش خواهد بخشید؟
انتخاب: نوع گفتمان سیاست‌گذاران و طراحان نهضت مسکن ملی یعنی همان طرحی که قرار بود طی چهار سال عمر دولت کنونی چهار میلیون واحد وارد بازار کند، امروز نسبت به ابتدای روی کار آمدن دولت بسیار متفاوت است. در ابتدا لحظه به لحظه وزیر راه و سایر دست‌اندرکاران در رسانه‌ها از طرح بزرگ مسکن و ساماندهی بازار سخن می‌گفتند و اعداد و ارقامی را مطرح می‌کردند که برای کارشناسان از همان ابتدای کار محل بحث بود. امروز، اما گفتمان سیاست‌گذاران با احتیاط بیشتری است و جلسه احتمالی آینده وزیر اقتصاد با مدیران عامل بانک‌ها درباره تسهیلات مسکن ملی زمزمه‌هایی را به بازار منتقل کرده که گویا بانک‌ها از تامین مالی این طرح ناتوان هستند و طرح شکست خورده است.
آمار‌ها از میزان مشارکت در طرح نهضت ملی مسکن
دولت سیزدهم در ابتدای شروع کار با هدف کنترل نوسان بازار مسکن از طریق عرضه وعده داد که طی چهار سال حدود چهار میلیون واحد را وارد بازار کند و به این ترتیب این بازار و نوسانات قیمت آن ساماندهی شود. حال بعد از گذشت یک‌سال دولت هنوز حتی یک واحد را هم تحویل نداده و آمار‌ها حکایت از اقبال اندک مشارکت‌کنندگان در این طرح است. معاون وزیر راه در آخرین اظهارنظر خود گفته است که تا پایان سال تنها می‌توانند 1000 واحد از طرح مسکن ملی را تحویل دهند. طبق آخرین آمار‌ها از سازمان ملی زمین و مسکن تاکنون بیش از 5 میلیون و 500 هزار نفر برای طرح مسکن ملی ثبت‌نام کرده و از این تعداد حدود 3 میلیون و 800 هزار نفر حائز شرایط و یک میلیون و 500 هزار نفر حائز شرایط فعال و بیش از یک میلیون و 200 هزار نفر نیز مورد تایید نهایی قرار گرفته‌اند.
اما نکته اینجاست که در این طرح تاکنون حدود 330 هزار نفر اقدام به واریز آورده 40 میلیون تومانی کرده‌اند که نشان می‌دهد این طرح مورد اقبال قرار نگرفته است و احتمالا مهمترین دلیل آن جدای از اینکه بسیاری حتی توان همین آورده 40 میلیون تومانی را ندارند افزایش بهای تمام شده ساخت هر واحد و اقساط سنگین آن است. بهای تمام شده ساخت هر واحد مسکن در ابتدای روی کار آمدن دولت حدود 5 میلیون تومان برآورد شده بود، اما بعد از گذشت یک‌سال و افزایش بیش از 50 تا 100 درصدی قیمت مصالح ساختمانی و همچنین خدمات مهندسی این رقم اکنون به بالای 10 میلیون تومان رسیده است. محمدرضا جواهری رئیس هیئت‌مدیره گروه مالی بانک مسکن در تاریخ 9 آبان‌ماه اعلام کرد هزینه ساخت هر متر مسکن ملی در مرداد 1400 یعنی زمان آغاز به کار دولت کنونی حدود 9 الی 10 میلیون تومان بود، اما اکنون رشد 40 درصدی داشته و بهای هر واحد در مهرماه به حدود 13 الی 14 میلیون تومان رسیده است.
این رقم عملا دولت را در اجرای طرح ناتوان خواهد کرد چرا هدف اصلی این طرح تهیه مسکن ارزان بود و در غیر این‌صورت روند ریزش متقاضیان این طرح ادامه خواهد یافت. به عنوان مثال، مدیر اجرایی پروژه 500 واحدی نهضت ملی مسکن در شهر پرند ضمن بیان اینکه پیشرفت فیزیکی به 99 درصد رسیده اعلام کرده که علاوه بر تسهیلات 450 میلیون تومانی بانک آورده هر فرد 220 میلیون تومان بوده که این رقم به 350 میلیون تومان خواهد رسید. این بدین معناست که هر فرد در حالت کلی هر فرد باید 800 میلیون تومان برای خانه‌دار شدن در شهر پرند هزینه کند. روند رو به رشد قیمت مواد اولیه مسکن به حدی است که سیاست‌گذاران از تعیین میزان اقساط و بهای تمام شده دقیق هر واحد ناتوان هستند. از طرف دیگر تامین مالی این طرح در شبکه بانکی نیز با چالش‌های مهمی روبروست به طوری که بانک‌ها توان تامین این تسهیلات حجیم این طرح را ندارند.
چالش تأمین مالی طرح نهضت مسکن ملی
براساس طرح مسکن ملی بانک‌ها ملزم هستند که حدود 360 هزار میلیارد تومان تسهیلات به این طرح اختصاص دهند و این بدین معنی است که سالانه 20 درصد از کل تسهیلات بانکی به بخش مسکن اختصاص پیدا کند. طبق طرح اعلامی هر فرد می‌تواند تا 450 میلیون تومان در تهران از بانک‌ها برای مسکن ملی تسهیلات بگیرد. این مبلغ در کلان‌شهر‌ها 400 میلیون تومان، در مراکز استان‌ها 350 میلیون و در سایر شهر‌ها 300 میلیون تومان است.